Podział majątku po rozwodzie – co warto o nim wiedzieć?

Spis treści

1. Kiedy jest możliwy podział majątku?
2. Na czym polega małżeńska wspólność majątkowa?
3. Czym jest majątek wspólny małżonków?
4. Majątek wspólny małżonków – co wchodzi w jego skład?
5. Majątek osobisty każdego z małżonków
6. Czy można dokonać podziału majątku wspólnego przed rozwodem?
7. Jakie są sposoby podziału majątku po rozwodzie?
8. Umowny podział majątku po rozwodzie
9. Sądowy podział majątku wspólnego po rozwodzie
10. Podsumowanie
11. FAQ - najczęstsze pytania i odpowiedzi

 

Samo orzeczenie rozwodu przez sąd to jeszcze nie wszystko – wciąż musisz uporządkować kilka spraw związanych z zakończonym małżeństwem. Do tych najważniejszych z pewnością należy podział majątku po rozwodzie. Jak go przeprowadzić? Ile trwa takie postępowanie? Wszystkie najważniejsze informacje znajdziesz w tym artykule.

 

Kiedy jest możliwy podział majątku?

Żeby dało się przeprowadzić podział majątku, konieczne jest spełnienie dwóch warunków. Po pierwsze, musicie mieć ustanowioną wspólność majątkową. Bez niej majątek wspólny w ogóle nie istnieje, a tym samym – nie ma czego dzielić.

Po drugie, konieczne jest wystąpienie sytuacji, która spowoduje, że taka wspólność majątkowa ustanie. Najbardziej oczywisty przykład to orzeczenie rozwodu przez sąd i właśnie na nim skupimy się w tym tekście. Warto jednak dodać, że powodów ustania wspólności majątkowej jest znacznie więcej. Równie dobrze może dojść do niej m.in. z uwagi na orzeczenie separacji przez sąd albo śmierć któregoś z was.

 

Na czym polega małżeńska wspólność majątkowa?

Skoro podział majątku wspólnego po rozwodzie odnosi się tylko do małżeńskiej wspólności majątkowej, to warto wytłumaczyć, na czym ona polega.

Cofnijmy się więc na chwilę w czasie. Zanim zostaliście mężem i żoną każde z was miało jedynie swój majątek osobisty. Był on jego wyłączną własnością. Tym samym wszystkie zarobione przez Ciebie pieniądze, kupione nieruchomości i otrzymane darowizny należały wyłącznie do Ciebie.

W momencie ślubu sytuacja mogła się jednak zmienić. Mieliście do wyboru albo ustanowić rozdzielność majątkową, albo nie podejmować żadnych działań i wtedy obowiązywałby was ustrój przewidziany w ustawie – właśnie wspólność majątkowa.

Niektóre pary na tym etapie postanawiają maksymalnie zabezpieczyć swoje interesy. Zamiast więc w przyszłości zastanawiać się, jak uniknąć podziału majątku i czy taki podział majątku po rozwodzie w ogóle jest konieczny, od razu ustanawiają rozdzielność majątkową. Dzięki temu oszczędzają sobie wielu problemów w przyszłości. Często zresztą nie jest to wyraz braku zaufania, ale ochrony wspólnych interesów – np. gdy jeden z małżonków prowadzi ryzykowny biznes.

Większość małżeństw jednak albo nie zdaje sobie sprawy, że ma możliwość ustanowienia rozdzielności majątkowej, albo też z różnych względów nie chce tego robić. Nie oznacza to jednak, że od tej pory wszystko będzie wspólne.

I tak będą istnieć w sumie aż 3 masy majątkowe:

• Twój majątek osobisty – to cały majątek zgromadzony przed ślubem, a także pewne składniki majątku, które nabędziesz już w trakcie trwania małżeństwa, ale które zgodnie z przepisami wchodzą do majątku osobistego,
• majątek osobisty Twojego małżonka,
• wasz majątek wspólny – trafia do niego większość dorobku, który zgromadzicie od chwili zawarcia małżeństwa.

 

Czym jest majątek wspólny małżonków?

Majątek wspólny to przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej. Co wchodzi w jego skład, a które elementy mimo wszystko trafiają do waszych majątków osobistych – tę kwestię precyzyjnie regulują przepisy.

Warto jednak dodać, że zarówno przed rozpoczęciem małżeństwa, jak i w trakcie jego trwania możecie zawrzeć małżeńską umowę majątkową i na jej podstawie ustalić, że:

• ustanawiacie rozdzielność majątkową – tym samym w ogóle nie macie majątku wspólnego i wasza sytuacja pod tym względem wygląda tak samo jak przed ślubem. Nie musisz się więc zastanawiać, jak uniknąć podziału majątku po rozwodzie i jak uregulować wasze sprawy majątkowe w razie rozwiązania małżeństwa,
• chcecie mieć majątek wspólny, ale w ograniczonym stopniu – wyłączacie z niego niektóre elementy, które będą trafiać do waszych majątków osobistych,
• postanawiacie rozszerzyć zakres majątku wspólnego – pewne elementy, które normalnie wchodziłyby w skład majątku osobistego, będą wspólne.

 

Majątek wspólny małżonków – co wchodzi w jego skład?

O ile nie zawarliście małżeńskiej umowy majątkowej inaczej regulującej tę kwestię, to w skład majątku wspólnego będzie wchodzić:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej,
• dochody z majątku wspólnego i dochody z waszych majątków osobistych,
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z was,
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie emerytalnym
• przedmioty tzw. zwykłego urządzenia domowego służące do użytku was obojga.

 

Majątek osobisty każdego z małżonków

Majątek osobisty obejmuje natomiast:

• wszystko to, co nabyliście przed powstaniem wspólności majątkowej,
• spadek, darowizny i zapisy – o ile nie postanowiono inaczej,
• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej,
• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z was – na przykład związane z jego hobby czy wykonywanym zawodem,
• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania i zadośćuczynienia – z wyłączeniem renty przysługującej poszkodowanemu z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,
• wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z was – czyli pieniądze, które możesz wyegzekwować, ale które jeszcze nie trafiły na Twoje konto,
• przedmioty majątkowe uzyskane za osobiste osiągnięcia,
• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
• przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego – z pewnymi wyjątkami przewidzianymi przez przepisy.

 

Czy można dokonać podziału majątku wspólnego przed rozwodem?

Jak wiesz już z poprzednich akapitów, możesz zdecydować się na rozdzielność majątkową już w trakcie trwania małżeństwa.

Oznacza to, że równie dobrze możecie nadal być szczęśliwym małżeństwem, nie planować rozstania, ale z różnych względów uznać, że lepiej ustanowić rozdzielność majątkową. W takiej sytuacji zawarlibyście specjalną umowę przed notariuszem albo uregulowali tę kwestię przed sądem.

Musielibyście jednak jeszcze ustalić, jak podzielić dorobek, który dotychczas wchodził w skład majątku wspólnego. Tym samym przeprowadzilibyście podział majątku bez brania rozwodu.

To jednak nie wszystko. Jeśli planujecie zakończyć wasze małżeństwo, ale zakładacie, że postępowanie będzie długo trwało, możecie podzielić majątek wspólny jeszcze przed orzeczeniem rozwodu przez sąd. Macie przy tym dwie możliwości – zrobić to w formie umownej (o ile jesteście w pełni zgodni co do podziału majątku) albo w ramach osobnego postępowania przed sądem.

 

Jakie są sposoby podziału majątku po rozwodzie?

Jak już zostało wspomniane w poprzednich akapitach, podział majątku po rozwodzie możesz przeprowadzić na drodze sądowej albo w formie umowy.

Istnieją przy tym 3 sposoby podziału waszego dorobku:

1. Sprzedaż wszystkich składników i podział uzyskanej sumy (podział cywilny);
2. Przyznanie na wyłączną własność poszczególnych składników majątku (podział fizyczny);
3. Podział majątku po rozwodzie poprzez przyznanie na własność danych składników (np. nieruchomości) i spłata drugiej strony.

 

Umowny podział majątku po rozwodzie

Podział majątku wspólnego po rozwodzie zdecydowanie najszybciej przeprowadzisz, jeśli zrobisz to poprzez umowę. Teoretycznie może mieć ona dowolną formę. Jeśli jednak w skład waszego majątku wspólnego wchodzi nieruchomość albo przedsiębiorstwo – co ma miejsce w wielu przypadkach – nie obejdzie się bez wizyty u notariusza.

Co ważne, umowny podział majątku po rozwodzie jest dopuszczalny tylko, jeśli pozostajecie całkowicie zgodni co do przeprowadzenia podziału, sposobu, w jaki się to odbędzie, a także co do składu majątku wspólnego i co do jego wartości. Niestety wielu byłych małżonków nie jest w stanie spełnić wszystkich tych wymogów i w takiej sytuacji musicie skorzystać z drogi sądowej.

 

Sądowy podział majątku wspólnego po rozwodzie

Jeśli nie porozumiecie się co do wszystkich wyżej wymienionych kwestii, pozostaje wam sądowa sprawa o podział majątku po rozwodzie. Oczywiście pod warunkiem, że nie wystąpisz o przeprowadzenie podziału majątku wcześniej – w ramach samej sprawy rozwodowej.

Zakładając jednak, ze tak się nie stało, któreś z was musi złożyć wniosek o podział majątku wspólnego po rozwodzie i wskazać w nim przede wszystkim:

• co wchodzi w skład majątku wspólnego,
• jaka jest wartość poszczególnych składników,
• jak ma przebiegać podział majątku.

Warto też dodać, że podział majątku po rozwodzie będzie pociągał za sobą inne koszty w zależności od tego, czy do wniosku dołączycie zgodny projekt podziału majątku, czy wszystkie ustalenia zamierzasz pozostawić sądowi.

W dużym uproszczeniu można więc powiedzieć, że im więcej kwestii uzgodnicie, tym krótsza będzie sprawa o podział majątku po rozwodzie i tym mniejsze opłaty za sobą pociągnie.

W ramach postępowania sądowego możesz nie tylko domagać się podziału majątku, ale także ustalenia nierównych podziałów w majątku wspólnym oraz zwrotu nakładów, wydatków i innych świadczeń na rzecz majątku wspólnego.

Warto też dodać, że możecie domagać się nie tylko podziału majątku, ale także wnosić o:

• Nierówny podział majątku po rozwodzie – co do zasady majątek dzieli się na dwie równe części. Jeśli jednak któreś z was w znacznie większym stopniu przyczyniało się do budowania waszego majątku, możecie wnioskować o uregulowanie tej kwestii inaczej. W takim przypadku sąd przeprowadzi nierówny podział majątku po rozwodzie – z uwzględnieniem stopnia, w którym każde z was przyczyniło się do powstania majątku wspólnego. Wbrew błędnemu przekonaniu wielu osób na nierówny podział majątku po rozwodzie nie wpływa jednak to, czy macie dzieci i z kim będą one mieszkać. Ta kwestia nie ma znaczenia przy ustalania nierównych udziałów, może natomiast przesądzić o tym, kto otrzyma na własność dotychczas wspólną nieruchomość.
• Zwrot nakładów, wydatków i innych świadczeń poczynionych na rzecz majątku wspólnego – jeśli w czasie trwania małżeńskiej wspólności majątkowej któreś z was ponosiło nakłady i wydatki ze swojego osobistego majątku na majątek wspólny, może domagać się ich rozliczenia w ramach postępowania o podział majątku. Przykładem będzie tu choćby sytuacja, gdy kupiliście wspólnie dom i jedno z was pokryło koszty remontu z pieniędzy odziedziczonych w spadku (a więc z majątku osobistego). Takim nakładem może być także osobista praca powodująca wzrost wartości danego przedmiotu (np. samodzielne przeprowadzenie remontu).

 

Podsumowanie

Jak widzisz, podział majątku po rozwodzie to złożony temat. Wiele zależy od tego, jak do tej pory wyglądała wasza sytuacja majątkowa w małżeństwie, na ile jesteście w stanie się porozumieć i w jaki sposób chcecie przeprowadzić podział. Jeśli więc masz jakiekolwiek wątpliwości co do sposobu podziału, wartości majątku albo możliwości ustanowienia nierównych udziałów, warto skorzystać z pomocy prawnika.

 

FAQ - najczęstsze pytania i odpowiedzi

Jakie są najczęstsze pytania i odpowiedzi na temat podziału majątku po rozwodzie?

Brak podziału majątku po rozwodzie a dziedziczenie – jak to wygląda w praktyce?

Brak podziału majątku po rozwodzie nie jest przeszkodą do dziedziczenia. W takim przypadku co do zasady dotychczasowy majątek wspólny ulega podziałowi na dwie równe części i tylko udział zmarłego podlega dziedziczeniu. Spadkobiercy mogą jednak wystąpić o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym – na przykład z uwagi na fakt, że zmarły samodzielnie ponosił wszystkie koszty utrzymania wspólnej nieruchomości.

Podział majątku po rozwodzie – przepisy

Kwestię podziału majątku po rozwodzie regulują przepisy Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, a pod względem formalności, takich jak właściwości sądu, sposób sporządzenia wniosku i przeprowadzenia sprawy o podział majątku – Kodeks Postępowania Cywilnego.

Brak podziału majątku po rozwodzie – kiedy to możliwe?

Jeśli Ty i Twój małżonek mieliście ustanowioną rozdzielność majątkową, to każde z was miało tylko swój majątek osobisty. Tym samym nie dysponujecie majątkiem wspólnym, a więc przeprowadzanie sprawy o podział majątku po rozwodzie nie jest konieczne.

Czy podział majątku po rozwodzie jest konieczny?

Podział majątku po rozwodzie nie będzie potrzebny, jeśli w trakcie trwania małżeństwa obowiązywała was rozdzielność majątkową. Natomiast, jeśli nawet mieliście majątek wspólny, nie musicie przeprowadzać podziału przed sądem – możecie zrobić to polubownie, w formie umowy, o ile jesteście zgodni w tej kwestii.

Czy sprzedaż nieruchomości po rozwodzie bez podziału majątku jest możliwa?

Nie musicie przeprowadzać sądowego podziału majątku wspólnego, by zbyć wspólny dom, działkę czy mieszkanie. W takiej sytuacji, działając zgodnie jako współwłaściciele, przeprowadzicie sprzedaż nieruchomości po rozwodzie bez podziału majątku wspólnego i podzielicie się między sobą pieniędzmi otrzymanymi z tego tytułu.

Kto ma prawo do domu po rozwodzie?

Jeśli któreś z was kupiło dom jeszcze przed ślubem, to zarówno w trakcie trwania małżeństwa, jak i po rozwodzie należy on tylko do tej osoby. Z kolei jeśli nieruchomość kupiliście razem (a tym samym wchodzi w skład waszego majątku wspólnego) – możecie dojść do porozumienia co do tego, kto zatrzyma dom albo pozostawić tę decyzję sądowi. W takiej sytuacji zwykle przyznaje się dom na własność jednej osobie z obowiązkiem spłaty drugiego małżonka.